مدیریت هوشمند ساختمان
سیـــستــم مدیـــریت هـــوشمند ساختــمان(Building Management System (BMS،به
مجموعه سخت افزارها و نرم افزارهایی اطلاق می شود که به منظور مانیتورینگ و کنترل
یکپارچه قسمت های مهم و حیاتی در ساختمان نصب می شوند.
وظیفه
این مجموعه، پایش مداوم بخش های مختلف ساختمان و اعمال فرمان به آنها به نحوی است
که عملکرد اجزای مختلف ساختمان متعادل با یکدیگر و در شرایط بهینه و با هدف کاهش
مصارف ناخواسته و تخصیص منابع انرژی فقط به فضاهای در حین بهره برداری باشد.
در این روش تابلوهای برق روشنایی عمومی، دیزل ژنراتور، سیستم اعلام
و اطفای حریق، سیستم حفاظتی، آسانسورها، سیستم کنترل تردد و نیز اجزای موتورخانه
مرکزی شامل چیلرها، بویلرها، پمپ های سیرکولاسیون، برج های خنک کن، هواسازها و
اگزوزفن ها به نوعی به طور یکپارچه و به طور منسجم توسط یک یا چند رایانه هماهنگ و
کنترل می شوند.
اجزای سیستم مدیریت هوشمند ساختمان
به طور کلی همانند دیگر سیستم های کنترلی، BMS نیز از سه بخش تشکیل می شود:
-1حسگرها (sensors) :حسگرها
سنجش پارامترهای محیطی و ارسال این اطلاعات به سیستم را عهده دار هستند. این اطلاعات
می تواند دمای محیط بیرون و درون، دمای سیال گرم کننده یا خنک کننده، میزان
روشنایی محیط، میزان رطوبت، مقدار گازها در هوا، حضور یا عدم حضور افراد در محل و
دیگر اطلاعاتی که برای راهبری بهینه سیستم حیاتی است، باشد.
-2کنترلر ها(controllers): کنترل ها اجزایی از سیستم هستند که اطلاعات دریافتی از حسگرها را
دریافت و بر اساس نرم افزار درونی خود یا نرم افزار شبکه پردازش و بر حسب نیاز
فرامینی را به عملگرها ارسال می کنند.
-3 عملگرها: (actuators)
عملگرها
نیز اجزایی از سیستم هستند که فرامین ارسالی از کنترلر ها را دریافت و بر اساس آن
واکنش نشان می دهند. این عملگرها می توانند شیرهای برقی سیالات، دریچه های قابل
تنظیم عبور هوا، رله های قطع و وصل جریان الکتریکی و.... باشند. سه بخش یاد شده
توسط یک مکانیزم ارتباطی با هم مرتبط می شوند که خود از دو قسمت مهم تشکیل شده است:
-1 رسانه (مدیای) ارتباطی
مانند سیم، فیبر نوری، امواج رادیویی
-2 روتکل ارتباطی یا زبان محاوره اجزا مانند LonWorks ، BacNet
در حقیقت حسگرها، کنترلرها و عملگرها از طریق مدیای ارتباطی،
براساس زبان محاوره ای یا پروتکل ارتباطی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند.
وظایف BMS در
ساختمان
هم
اکنون سیستمهای یکپارچه BMS در ساختمانها، آسمانخراشها و برجهای تجاری-
اداری و مسکونی و یا مجتمعهای صنعتی کنترل بخشهای مختلفی را به عهده دارند
سیستمهای
روشنایی هوشمند
فنها و
تأسیسات سرمایش و گرمایش
سیستمهای
کنترل تردد
سیستمهای
نظارت تصویری
سیستمهای
اعلام و اطفاء حریق
سیستم
کنترل نشت گاز
سیستمهای
امنیتی و حفاظت پیرامونی
آسانسورها
به
طور معمول از BMS در
اکثر ساختمانها برای کنترل تأسیسات گرمایش و سرمایش، روشنایی و کنترل تردد بهره
برداری می شود. اما این سیستمها به دلیل استفاده از پروتکلهای استاندارد و معماری
مبتنی بر استانداردهای شناخته شده، امکان لینک شدن با کلیه سیستمهای شمرده شده در
بالا و شکل دهی یک مدل کنترل مجتمع برای همه اجزاء قابل کنترل در ساختمان را ایجاد
می نماید. تحقیقات نشان می دهد که به کارگیری BMS در بهترین حالت باعث کاهش 30 درصدی در مصرف
انرژی در ساختمانها می شود. اما استفاده از سیستمهای یکپارچه نسبت به سیستمهای
مجزا 15 درصد قابلیت بالاتر ایجاد می کند.
مثالی
از یک ساختمان مسکونی مجهزبه BMS :
در
یک ساختمان با کاربری مسکونی، گرمایش، سرمایش، تهویه و روشنایی فضاهای عمومی از
قبیل لابی، سالن اجتماعات، مجموعه ورزشی و... در ساعات شب باید به حداقل برسد.
در داخل واحد های مسکونی، ترموستات های دیواری علاوه بر روشن یا
خاموش کردن موتورفن کویل ها، دمای دلخواه هر ساکن را منفردا به سیستم مخابره می
کند. سیستم بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از کل واحدها، تعداد بویلرها، چیلرها،
پمپ های سیرکولاسیون و دیگر اجزا را بر حسب نیاز کلی (overall demand) وارد مدار بهره برداری می کند. بنابراین اجزای تاسیساتی موتورخانه
فقط بر اساس نیاز واقعی در مدار خواهند بود.
از طرفی درخواست هر واحد به طور جداگانه در فایل مربوط به آن واحد
خاص ذخیره می شود. در نتیجه در پایان دوره های زمانی خاص می توان هزینه های بهره
برداری از تاسیسات را به طور عادلانه و بر اساس اطلاعات مکتوب از ساکنان مطالبه
کرد.
مدیریت ساختمان در هنگام بروز
حوادث از دیگر وظایف مهم BMSاست. هماهنگی عملیات بخش های
اعلام حریق با سیستم هوارسان، اگزوزفن ها و اطفای حریق، مدیریت بهینه آسانسورها
جهت تخلیه ساکنان، قطع جریان الکتریکی در هنگام نشت گازهای قابل اشتعال و نیز
تهویه سریع فضا های آلوده به گازهای سمی از جمله قابلیت های یک سیستم جامع BMS است.
سیستم کنترل تردد یکپارچه باعث
می شود تا تردد در فضاهایی از قبیل پارکینگ، انباری ها، راهروهای طبقات فقط در
ساعات مجاز و توسط مالکان همان مشاعات قابل دسترسی باشد.
مثالی
از یک ساختمان اداری مجهزبه BMS :
عموما یک رایانه مرکزی
نقش واسط بین سیستم و مدیر تاسیسات را بازی می کند. مدیر تاسیسات جدول تعطیلات
رسمی و نیز زمان بندی حضور واحد های مختلف را که در سیستم به عنوان نواحی (zone) مجزا بخش بندی کرده است را در ابتدا به سیستم وارد می کند. به
عنوان مثال اگر واحد های اداری از ساعت 7:30 تا 17:30 روزهای شنبه تا چهارشنبه،
واحد پشتیبانی از7:30 تا 20 شنبه تا چهارشنبه و 9 تا 13 روزهای پنجشنبه و جمعه،
واحدهای تاسیسات و نگهبانی به طور دائم حضور داشته باشند، سیستم به طور پیش فرض
دمای داخلی را در ماه های سرد بین 18تا20 درجه سانتیگراد و در ماه های گرم بین
20تا22 درجه سانتیگراد تنظیم می کند. برای این منظور شیرهای آب گرم یا آب خنک
(بسته به فصل) منتهی به فن کویل های هر ناحیه 30 تا 60 دقیقه قبل از حضور کارکنان
باز شده و فن کویل روشن می شود. در
ساعات کاری، موتورالکتریکی فن کویل بسته به اطلاعات دریافت شده از حسگر دمای ناحیه
روشن یا خاموش می شود. در پایان زمان کاری، سیستم از طریق حسگرهای حرکت، حضور
افراد را در مقاطع مختلف کنترل نموده و نواحی بدون استفاده را از مدار عبور سیال
گرم کننده یا سردکننده جدا و موتور فن کویل ها را خاموش می کند. ازطرف دیگر حجم
سیال گرم یا خنک کننده مورد نیاز کل ساختمان محاسبه و تعداد پمپ های سیرکولاسیون
مورد نیاز مشخص و باقی پمپ ها خاموش خواهند شد. همچنین سیستم، بویلرها یا چیلرهای
موتورخانه را در ساعات غیرکاری و تعطیلات آخرهفته خاموش نموده یا در حداقل بار،
ثابت می کند.
از طرف دیگر در صورت باز
شدن هر کدام از پنجره ها، سیستم نسبت به خاموش نمودن موتورالکتریکی فن کویل آن
قسمت اقدام می کند.
عملیات مشابه برای
تابلوهای برق روشنایی عمومی و نیز واحد ها اتفاق می افتد. در ساعات خارج از ساعات
کاری، روشنایی واحد ها فقط در صورت حضور پرسنل روشن مانده و چراغ های راهروها و
مسیرهای داخلی به صورت محدود روشن می کند.
از این رو است که می توان در
مصرف انرژی با استفاده از سیستم مدیریت هوشمند ساختمان تا 45درصد مصرف قبلی صرفه
جویی کرد.
لازم به یادآوری است که
تغییر در هریک از پارامترهای یاد شده مانند ساعات کاری یا نقاط تنظیم دما (set
points) به سادگی از طریق نرم افزار
سیستم برای موارد خاص یا مناسبت ها قابل انجام است.
| 